حقوق بشر چیست؟

چکیده:

برای صیانت از حقوق انسان و آزادی‌های خدادادی او مجموعه قوانین جامعی در سازمان ملل متحد تدوین گردید. هم چنین ارگان‌هایی رسمی برای تضمین رعایت این حقوق در سطح بین المللی تشکیل شده است. اعلام و گسترش این حقوق انگیزه‌ای قوی در ملل مختلف جهت رعایت کرامت انسان و تعدیل قوانین خود با این حقوق ایجاد کرده است.

تعداد کلمات:  1269 /  زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه

حقوق بشر حقوق ذاتی انسان است، صرف نظر از نژاد، جنس، ملیت، قومیت، زبان، مذهب یا هر وضعیت دیگر. حقوق بشر شامل حق زندگی و آزادی، آزادی از بردگی و شکنجه، آزادی عقیده و بیان، حق کار و تحصیل و بسیاری حقوق دیگر است. هرکس حق دارد بدون هیچ تبعیضی، این حقوق را داشته باشد.
 

قانون بین المللی حقوق بشر، تعهدات دولت‌ها را به نحوی مقرر می‌کند که به منظور ترویج و حمایت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی افراد یا گروه‌ها به طرق معینی عمل کنند یا از انجام کارهای مشخصی خود داری کنند.
یکی از دستاوردهای بزرگ سازمان ملل، ایجاد یک قانون جامع حقوق بشر است که یک کد جهانی محافظت شده است که همه ملت‌ها می‌توانند بر آن صحه بگذارند و مورد اشتیاق همه مردم است. سازمان ملل متحد طیف گسترده‌ای از حقوق بین المللی پذیرفته شده از جمله حقوق مدنی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را تعریف کرده است. همچنین مکانیزم‌هایی را برای ترویج و حمایت از این حقوق و کمک به دولت‌ها در انجام مسئولیت‌های خود ایجاد کرده است.
پایه‌های این قانون، منشور سازمان ملل و اعلامیه جهانی حقوق بشر است که مجمع عمومی در سال 1945 و 1948 آن را تصویب کرده است. از آن به بعد، سازمان ملل به تدریج قانون حقوق بشر را گسترش داده که در بر گیرنده استانداردهای خاصی برای زنان، کودکان، افراد معلول، اقلیت‌ها و سایر گروه‌های آسیب پذیر است که در حال حاضر دارای حقوقی هستندکه از آنها در مقابل تبعیضاتی که در بسیاری از جوامع به مدت طولانی رایج است حمایت می‌کند.
 

 اعلامیه جهانی حقوق بشر (UDHR) یک سند برجسته در تاریخ حقوق بشر است. این اعلامیه توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در پاریس در تاریخ 10 دسامبر 1948 از طریق قطعنامه 217 A (III) مجمع عمومی به عنوان یک استاندارد مشترک از دستاوردها برای همه مردم اعلام شده در حالی که پیش نویس آن توسط نمایندگانی با زمینه‌های قانونی و فرهنگی مختلف از همه مناطق جهان تهیه شده بود. برای اولین بار، عزم بر این شده است که از حقوق اساسی بشر در سطح جهان حمایت شود. از زمان تصویب آن در سال 1948، UDHR به بیش از 501 زبان ترجمه شده - که پر تعدادترین سند ترجمه شده در جهان است – و الهام بخش بسیاری از قوانین اساسیِ بسیاری از کشورهای مستقل جدید و بسیاری از دموکراسی‌های جدید بوده است. UDHR، همراه با میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و دو پروتکل اختیاری (در مورد رویه شکایت و مجازات اعدام) و میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و پروتکل اختیاری آن، به اصطلاح لایحه حقوق بشر بین المللی را شکل می‌دهند.
 

میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در سال 1976 به اجرا درآمد و تا پایان اکتبر 2016، 164 دولتِ طرفدار داشت. حقوق بشری که میثاق قصد دارد ترویج و مورد حمایت قرار دهد عبارتند از:
• حق کار در شرایط مناسب و مطلوب؛
• حق حمایت اجتماعی، استانداردهای مناسب زندگی و بالاترین استانداردهای قابل دسترس برای رفاه جسمی و روانی؛
• حق تحصیل و بهره‌مندی از مزایای آزادی فرهنگی و پیشرفت علمی.
 

میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و اولین پروتکل اختیاری در سال 1976 به اجرا درآمد. تا اواخر سال 2010، این میثاق 167 دولتِ طرفدار داشت. پروتکل اختیاری دوم در سال 1989 تصویب شد.
این پیمان با حقوقی مانند آزادی جنبش؛ برابری در پیشگاه قانون؛ حق دادرسی عادلانه و پیش فرضِ بی گناهی؛ آزادی اندیشه، وجدان و دین؛ آزادی عقیده و بیان؛ تجمع صلح آمیز؛ آزادی تشکیل انجمن و اتحادیه؛ مشارکت در امور عمومی و انتخابات؛ و حمایت از حقوق اقلیت‌ها سروکار دارد. این پیمان این موارد را ممنوع می‌کند: محروم ساختن خودسرانه از زندگی، شکنجه، رفتارها یا مجازات‌های ظالمانه و یا تحقیرآمیز؛ بردگی و کار اجباری؛ دستگیری یا بازداشت خودسرانه؛ دخالت خودسرانه در حریم خصوصی؛ تبلیغات جنگی؛ تبعیض؛ و حمایت از نفرت پراکنی نژادی یا مذهبی. بسیاری از معاهدات ریشه‌ای حقوق بشر دارای یک سازمان نظارتی است که مسئول بررسی اجرای این معاهده توسط کشورهایی است که آن را تصویب کرده‌اند. افرادی که حقوق آنها نقض شده است می‌توانند شکایات خود را مستقیما در کمیته‌های نظارت بر معاهدات حقوق بشر مطرح و پیگیری کنند.
 

مجموعه‌ای از معاهدات بین المللی حقوق بشر و سایر ابزارهایی که از سال 1945 تصویب شده‌اند، قوانین بین المللی حقوق بشر را گسترش داده‌اند. آنها عبارتند از: کنوانسیون پیش گیری از قتل عام و مجازات این جرم (1948)، کنوانسیون بین المللی لغو همه موارد تبعیض نژادی (1965)، کنوانسیون رفع همه انواع تبعیض علیه زنان (1979)، کنوانسیون حقوق کودک (1989) و کنوانسیون حقوق افراد معلول (2006)، و برخی از دیگر کنوانسیون‌ها.
 

شورای حقوق بشر که در 15 مارس 2006 توسط مجمع عمومی تاسیس شد و به طور مستقیم به آن گزارش می‌دهد، به عنوان یک سازمان بین دولتی مهم برای حمایت از حقوق بشر، جایگزین کمیته حقوق بشر 60 ساله سازمان ملل متحد شد. این شورا از 47 نماینده دولت تشکیل شده است و عهده دار تقویت ارتقاء و حمایت از حقوق بشر در سراسر جهان، با آدرس دادن وضعیت‌های نقض حقوق بشر و تهیه توصیه‌های مربوط به آن، شامل پاسخ به شرایط اضطراری حقوق بشر، است.
ویژگی نوآورانه شورای حقوق بشر، مرور دوره‌ای جهانی است. این ساز و کار منحصر به فرد شامل بررسی پرونده‌های حقوق بشر تمام 192 کشور عضو سازمان ملل متحد، یک بار در هر چهار سال، است. این مرور، فرایندی تعاونی و هدایت شده توسط دولت است که زیر نظر شورا انجام می‌شود، و فرصتی برای هر کشور فراهم می‌کند تا اقدامات انجام شده و چالش‌هایی را که باید برای بهبود وضعیت حقوق بشر در کشور خود با آنها روبرو شود و میزان برآورده کردن تعهدات بین المللی خود را ارائه دهد. این مرور برای حصول اطمینان از جهانی بودن و برابری راه‌های بهبود کاستی‌ها برای هر کشور طراحی شده است.
 

کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل مسئولیت اصلی فعالیت‌های حقوق بشر سازمان ملل متحد را بر عهده دارد. کمیساریای عالی موظف به واکنش به نقض‌های جدی حقوق بشر و انجام اقدامات پیشگیرانه است.
دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر (OHCHR) نقطه کانونی تمرکز فعالیت‌های حقوق بشر سازمان ملل است. این دفتر به عنوان دبیرخانه شورای حقوق بشر، نهادهای معاهده (کمیته‌های تخصصی که انجام پیمان‌ها را دیده‌بانی می‌کنند) و سایر ارگان‌های حقوق بشری سازمان ملل متحد خدمت می‌کند. این دفتر همچنین متقبل فعالیت‌های میدانی در زمینه حقوق بشر است.
بسیاری از معاهدات ریشه‌ای حقوق بشر دارای یک سازمان نظارتی است که مسئول بررسی اجرای این معاهده توسط کشورهایی است که آن را تصویب کرده‌اند. افرادی که حقوق آنها نقض شده است می‌توانند شکایات خود را مستقیما در کمیته‌های نظارت بر معاهدات حقوق بشر مطرح و پیگیری کنند.
 

حقوق بشر موضوعی متقابل در تمامی سیاست‌ها و برنامه‌های سازمان ملل در زمینه‌های کلیدی صلح و امنیت، توسعه، کمک‌های بشر دوستانه و امور اقتصادی و اجتماعی است. در نتیجه، تقریباً هر بدنه سازمان ملل متحد و آژانس تخصصی آن، تا حدودی در حمایت از حقوق بشر دخیل است. بعضی مثالها در این رابطه عبارتند از: حق توسعه که هسته مرکزی «اهداف توسعه پایدار» است؛ حق غذا، که توسط سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد پشتیبانی می‌شود؛ حقوق کار، که تحت تعریف و حمایت سازمان بین المللی کار است؛ عدالت جنسیتی، که توسط زنان سازمان ملل ترویج می‌شود؛ حقوق کودکان، افراد بومی و افراد معلول.
روز حقوق بشر هر ساله در تاریخ 10 دسامبر گرامی داشته می‌شود.
 
برگرفته از  سایت UNITED NATIONS